రాజస్థాన్‌లోని డీగ్ జిల్లాలోని బహాజ్ గ్రామంలో 4,500 సంవత్సరాల నాటి నాగరికతకు సంబంధించిన ఆధారాలను భారత పురావస్తు సర్వే (ASI) కనుగొంది. 2024 జనవరి 10న ప్రారంభమైన ఈ తవ్వకంలో అనేక ముఖ్యమైన విషయాలు బయటపడ్డాయి. వాటిలో 23 మీటర్ల లోతైన పాలియో-ఛానల్ కూడా ఉంది. దీనిని పురావస్తు శాస్త్రవేత్తలు రుగ్వేదంలో ప్రస్తావించిన పౌరాణిక సరస్వతి నదికి అనుసంధానిస్తున్నారు.
ఈ పురాతన నదీ వ్యవస్థ బహుశా ప్రారంభ మానవ స్థావరాలకు మద్దతు ఇచ్చిందని, బహాజ్‌ను పెద్ద సరస్వతి బేసిన్ సంస్కృతికి అనుసంధానించిందని అంచనా వేస్తున్నారు. తవ్వకాలలో 800కి పైగా కళాఖండాలు బయటపడ్డాయి. వాటిలో కుండలు, బ్రాహ్మి లిపిలోని పురాతన ముద్రలు, రాగి నాణేలు, యజ్ఞ కుండ్, మౌర్యుల కాలం నాటి శిల్పాలు, శివుడు, పార్వతి విగ్రహాలు, ఎముకలతో చేసిన పనిముట్లు ఉన్నాయి. ఈ తవ్వకంలో హరప్పా అనంతర కాలం, మహాభారత కాలం, మౌర్యుల కాలం, కుషాణుల కాలం, గుప్తుల కాలం వంటి ఐదు వేర్వేరు కాలాలకు సంబంధించిన ఆధారాలు బయటపడ్డాయి. ఇటీవలి పరిశోధనల ప్రకారం బ్రజ్ ప్రాంతం మతపరమైన, సాంస్కృతిక, చారిత్రక వారసత్వ కేంద్రంగా ఉంది.
బహాజ్ గ్రామంలో తవ్వకం దాదాపు 23 మీటర్ల లోతుకు చేరుకుంది, ఇది ఇప్పటివరకు రాజస్థాన్‌లో నిర్వహించిన లోతైన తవ్వకాలలో ఒకటి. ఈ తవ్వకంలో రుగ్వేద సరస్వతి నదికి అనుసంధానించబడిన ఒక పురాతన నదీ కాలువ లేదా పాలియో కాలువ బయటపడిందని ASI సైట్ హెడ్ పవన్ సరస్వత్ తెలిపారు. ఈ నీటి వ్యవస్థ సరస్వతి లోయను మధుర, బ్రజ్ ప్రాంతాలతో అనుసంధానించే ప్రారంభ మానవ స్థావరాలకు మద్దతు ఇచ్చి ఉండవచ్చని ఆయన అన్నారు. ASI బృందం ప్రకారం.. తవ్వకంలో మహాభారత కాలం నాటి కుండలు, హవన్ కుండ్‌లతో కూడిన పొరలు కూడా బయటపడ్డాయి. వీటిలో దీర్ఘచతురస్రాకార, వృత్తాకార చిత్రాలు, అగ్ని ఆచారాల అవశేషాలు ఉన్నాయి. ఈ కుండలు మహాభారత కాలం నాటి దుస్తులు, పాత్రల వర్ణనలతో సరిపోలుతున్నాయని అధికారులు తెలిపారు.
ఈ ప్రదేశంలో జరిపిన తవ్వకాల్లో మౌర్య మాతృదేవత తలగా భావించే 400 BC నాటి విగ్రహం లభించిందని పురావస్తు శాస్త్రవేత్తలు భావిస్తున్నారు. గుప్తుల నిర్మాణ శైలికి చెందిన మట్టి గోడలు, స్తంభాలు, లోహశాస్త్రానికి సంబంధించిన కొలిమిలు, ఇవి రాగి, ఇనుము ముడి పదార్థాల వాడకాన్ని సూచిస్తున్నాయి. సూదులు, దువ్వెనలు, అచ్చులు వంటి ఎముకలతో తయారు చేయబడిన ఉపకరణాలు భారతదేశంలో మొదటిసారిగా ఈ రూపంలో కనుగొనబడ్డాయి. త్రవ్వకాల్లో లభించిన ఇతర ఆధారాలలో శక్తి, భక్తి సంప్రదాయాలతో ముడిపడి ఉన్న శివ-పార్వతిల టెర్రకోట విగ్రహాలు ఉన్నాయి. ఆ కాలం నాటి వాణిజ్య, సౌందర్య సంప్రదాయాలను ప్రతిబింబించే శంఖం గాజులు, అర్ధ-విలువైన రాతి పూసలు. వేద, ఉత్తరవేద కాలాల మతపరమైన ఆచారాలను నిర్ధారించే 15 కి పైగా యజ్ఞ కుండ్లు బయటపడ్డాయి.
తవ్వకం సమయంలో ఒక మానవ అస్థిపంజరం కూడా బయటపడింది. దీనిని పరీక్ష కోసం ఇజ్రాయెల్‌కు పంపారు. ఈ తవ్వకం రాజస్థాన్ మాత్రమే కాకుండా మొత్తం ఉత్తర భారతదేశం, ప్రాచీన చరిత్రను అర్థం చేసుకోవడానికి కొత్త దిశను అందిస్తుందని శాస్త్రవేత్తలు అంటున్నారు. ఇప్పటికే ASI సాంస్కృతిక మంత్రిత్వ శాఖకు ఒక నివేదికను సమర్పించింది. ఈ ప్రాంతాన్ని జాతీయ పురావస్తు రక్షిత ప్రాంతంగా ప్రకటించే అవకాశం ఉంది.
మరిన్ని జాతీయ వార్తల కోసం ఇక్కడ క్లిక్ చేయండి
